جر ولاءجر ولاء بحثی در انتقال ولای عتق در موضوع برده است که از آن به مناسبت در باب ارث سخن گفته‌اند. ۱ - بیان جَرّ وَلاءانتقال ولای عتق فرزندان برده از مولای آزاد کننده مادر شان به مولای آزاد کننده پدر یا جد پدری می باشد. ۲ - احکام در جر ولاءولای عتق از اسباب ارث بردن مولا از برده‌ای است که او را آزاد کرده است. ولای عتق فرزندان کنیز آزاد شده که پس از آزادی وی از برده‌ای به دنیا آمده‌اند از آنِ مولای کنیز است و به موجب این ولاء مولای کنیز از فرزندان او در صورت نداشتن وارثی دیگر، با شرایطی ارث می‌برد؛ لیکن اگر پس از آن، پدر آنان آزاد شود این ولاء از مولای کنیز به مولای پدر فرزندان منتقل می‌شود و به اصطلاح جرّ ولاء رخ می‌دهد. همچنین با آزاد شدن جدّ پدری فرزندان، بنابر تصریح برخی، ولای عتق به مولای وی منتقل می‌گردد؛ لیکن اگر پس از جدّ پدری، پدر نیز آزاد گردد، ولایت دوباره به مولای پدر منتقل می‌شود و این بار جرّ جرّ ولاء پدید می‌آید. ۳ - شرایط جر ولاء۱. پدر هنگام ولادت فرزند، برده باشد. بنابر این، اگر در اصل آزاد باشد ولاء تحقق نمی‌یابد و اگر برده آزاد شده مولای دیگری باشد، ولاء ابتدایی از آنِ آزاد کننده پدر خواهد بود نه مادر و جرّ ولاء تحقق نمی‌یابد. ۲. مادر، کنیز آزاد شده‌ای باشد که آزاد کننده بر او ولایت دارد، نه آزاد بالاصاله و یا کنیز آزاد شده‌ای که کسی بر او ولایت ندارد. ۳. پدر آزاد شود. بنابر این، اگر پدر بر بردگی بمیرد جرّ ولاء تحقق نمی‌یابد. ۴. فرزندان مستقیم آزاد نشوند، بلکه آزادی آنان به تبع آزادی مادر باشد. بنابر این، اگر فرزند پس از ولادت یا همراه کنیز پس از حامله شدن آزاد شود جرّ ولاء تحقق نمی‌یابد و ولای عتق از آنِ آزاد کننده آنان خواهد بود. [۲]
کشف اللثام، ج۸، ص۴۲۲-۴۲۳ .
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد۳، صفحه۷۵-۷۶. |